Het kromtrekken van hout: de oorzaken
Het kromtrekken van hout wordt anders dan vaak gedacht niet veroorzaakt door temperatuurverschillen, maar door de vochtverdeling in een houten plank. Temperatuur speelt wel een rol want hoe warm het is kan wel invloed hebben op die vochtverdeling.
Natuurlijke oorzaak van het kromtrekken van hout
Hout is een levend materiaal met een geavanceerde natuurlijke structuur. Een boom groeit ieder jaar door het toevoegen van een extra “ring”. Deze nieuwe ring wordt gevormd aan de buitenkant. Het interessante hieraan is dat je door het analyseren van deze “jaarringen” veel over de geschiedenis van de boom kan terughalen. Bij goede jaren zijn de ringen dikker, bij slechte dunner. Ook de voeding van de boom en milieuvervuilende componenten – zoals radioactiviteit – kunnen worden terug getraceerd. Dit is een hele wetenschap en heet dendrochronologie.
Boomstammen met jaarringen. Zichtbaar is het kernhout aan de binnenkant en het spinthout aan de buitenkant.
De buitenste ringen worden spinthout genoemd. Dit jonge hout bevat veel vocht en heeft een open structuur. In deze laatste jaarring en in de bast zittten de “slagaderen” van de boom. Door deze lagen wordt vocht naar de bladeren gebracht. Zonder spinhout sterft de boom. Het kernhout aan de binnenkant is veel dichter van structuur en kan die transportfunctie niet vervullen. De cellen zijn veel kleiner en zitten dichter op elkaar.
Kromtrekken van hout vindt plaats als planken recht door de structuur worden gezaagd (dan krijg je de zogenaamde “vlammen”). Deze manier van zagen wordt ook wel dosse zagen genoemd. Als het gezaagde hout droogt krimpt het spinthout meer dan het kernhout en gaat het hout kromtrekken. Het droogproces speelt daarin een heel belangrijke rol; als het snel gaat is de kans op kromtrekken groter. Het hout kan door zijn interne structuur bij langzaam drogen voorkomen dat het hout sterk kromtrekt. Dit gebeurt dan ook in de tegenovergestelde richting van de jaarringen.
Verf als oorzaak van de kromtrekking
Een andere reden van kromtrekken van hout is het gebruik van filmvormende verf. Hierdoor kan het vocht niet gereguleerd in en uit het hout. De verf van Moose Färg is een ademende vochtregulerende verf, daarbij heeft u dit probleem niet. U hoeft ook niet tweezijdig te verven overigens. Bij filmvormende verf geeft dit overigens houtrot, dus ook dan is het geen goed idee. Tweezijdig verven is bijzonder nadelig bij filmvormende verven want u sluit het hout op en eventueel vocht kan lang in het hout blijven, waardoor rot kan ontstaan.
Kromtrekking van verschillende houtsoorten
Alle houtsoorten krimpen en zetten uit, het is nu eenmaal een levend materiaal. Hout met een open celstructuur zoals vuren zal veel sneller kromtrekken dan hout met een dichte structuur zoals Red Cedar, Siberisch Grenen en Lariks. Er wordt wel eens gezegd dat Zweeds rabat kromtrekken verminderd. Zweeds rabat is een potdekselplank met een groef en messing. Hierdoor schuiven ze aan de achterkant in elkaar en zit het geheel iets strakker. Dat kan inderdaad voordelen hebben.
Kromtrekken van hout voorkomen
Om het minste last te hebben van het komtrekken van hout is het verstandig om te monteren met de kernkant aan de buitenkant. Dan kan het hout wel wat vervormen, maar als het goed wordt gemonteerd heeft u er het minste last van. Dit wordt in vaktaal ‘monteren met de hartkant buiten’ genoemd. De plank trekt hol, maar door de bevestiging kunt u dat enigszins voorkomen.
Als het rabatdeel, of de plank, met het hart naar binnen is gemonteerd dan trekt hij sneller krom en krijgt u een gebobbelde wand met bolle planken. Door elkaar is natuurlijk helemaal niet mooi.
Een betere manier om geen last van kromtrekken van hout te krijgen is het gebruik van kwartiergezaagd hout. Daarbij wordt het hout zo gezaagd dat de jaarringen paralel komen te lopen. Dit is minder economisch en bewerkelijker dus daar zult u om moeten vragen (en voor betalen). Als Zweden een huis bouwen kiezen ze vaak zelf de bomen uit en laten die kwartier zagen. Goede gewoonte.
